1. Tikoloho ea Machaba a Kopaneng: Karolo e le 'ngoe ho tse tharo ea linaha ha e na litekanyetso tse molaong tsa boleng ba moea o kantle
Lenaneo la Tikoloho la Machaba a Kopaneng le boletse tlalehong ea tlhahlobo e hatisitsoeng kajeno hore karolo ea boraro ea linaha tsa lefatše ha e e-s’o phatlalatse litekanyetso leha e le life tsa boleng ba moea tsa ka ntle tse ka qobelloang ka molao. Moo melao le litsamaiso tse joalo li leng teng, litekanyetso tse amehang li fapana haholo ’me hangata ha li lumellane le litataiso tsa Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo. Ho feta moo, bonyane 31% ea linaha tse khonang ho hlahisa litekanyetso tse joalo tsa boleng ba moea ka ntle ha li e-s'o amohele litekanyetso leha e le life.
UNEP "Ho Laola Boleng ba Moea: Tlhahlobo ea Pele ea Molao oa Lefatše oa Tšilafalo ea Moea" e ile ea lokolloa bosiung ba Letsatsi la Machaba le Hloekileng la Moea oa Blue Sky. Tlaleho e hlahlobile molao oa boleng ba moea oa linaha tse 194 le European Union, 'me ea hlahloba likarolo tsohle tsa moralo oa molao le oa mekhatlo. Lekola katleho ea melao e amehang ho netefatsa hore boleng ba moea bo kopana le maemo. Tlaleho e akaretsa lintlha tsa bohlokoa tse lokelang ho kenyeletsoa motlolong o felletseng oa taolo ea boleng ba moea o lokelang ho nahanoa molaong oa naha, hape e fana ka motheo oa selekane sa lefats'e se khothaletsang nts'etsopele ea maemo a kantle a boleng ba moea.
Tšokelo ea bophelo bo botle
Tšilafalo ea moea e khethiloe ke WHO e le kotsi e le ’ngoe feela ea tikoloho e behang tšokelo e khōlō ka ho fetisisa bophelong ba batho. 92% ea baahi ba lefats'e ba lula libakeng tseo maemo a tšilafalo ea moea a fetang meeli e sireletsehileng. Har'a bona, basali, bana le maqheku linaheng tse nang le chelete e tlaase ba utloa bohloko Tšusumetso e mpe ka ho fetisisa. Liphuputso tsa morao tjena li boetse li bontšitse hore ho ka 'na ha e-ba le kamano pakeng tsa monyetla oa tšoaetso e ncha ea moqhaka le tšilafalo ea moea.
Tlaleho e bontšitse hore le hoja WHO e fane ka litataiso tsa boleng ba moea ba tikoloho (ka ntle), ha ho na moralo oa molao o hokahaneng le o momahaneng oa ho kenya tšebetsong litataiso tsena. Bonyane 34% ea linaha, boleng ba moea ba kantle ha bo so sireletsoe ke molao. Esita le linaha tse hlahisitseng melao e amehang, ho thata ho bapisa litekanyetso tse amehang: 49% ea linaha tsa lefats'e li hlalosa ka ho feletseng tšilafalo ea moea e le tšokelo ea ka ntle, sebaka sa libaka tsa litekanyetso tsa boleng ba moea sea fapana, 'me linaha tse fetang halofo ea linaha. dumella ho kgeloha ho maemo a amehang. maemo.
Tsela e telele ea ho tsamaea
Tlaleho e bontšitse hore boikarabello ba tsamaiso bakeng sa ho finyella litekanyetso tsa boleng ba moea lefatšeng ka bophara bo boetse bo fokola haholo-feela 33% ea linaha li etsa hore ho latela boleng ba moea e be tlamo ea molao. Ho beha leihlo boleng ba moea ho bohlokoa ho tseba hore na litekanyetso li fihlelleha, empa bonyane 37% ea linaha / libaka ha li na litlhoko tsa molao tsa ho beha leihlo boleng ba moea. Qetellong, le hoja tšilafalo ea moea e sa tsebe meeli, ke 31% feela ea linaha tse nang le mekhoa ea molao ea ho sebetsana le tšilafalo ea moea e tšelang meeli.
Inger Andersen, Motsamaisi e Moholo oa Lenaneo la Tikoloho la Machaba a Kopaneng, o itse: “Haeba re sa nke mehato leha e le efe ea ho emisa le ho fetola maemo a teng a hore tšilafalo ea moea e baka mafu a limillione tse 7 pele ho nako selemo se seng le se seng, ka 2050, palo ena e ka ’na ea khoneha. E eketsehile ka ho feta 50%.
Tlaleho e hloka hore linaha tse ngata li hlahise melao le melaoana e matla ea boleng ba moea, ho kenyelletsa le ho ngola litekanyetso tse matla tsa tšilafalo ea moea kahare le kantle ho melao, ho ntlafatsa mekhoa ea molao ea ho lekola boleng ba moea, ho eketsa pepeneneng, ho matlafatsa ts'ebetso ea molao haholo, le ho ntlafatsa likarabelo tsa naha le tsa naha. Mekhoa ea tsamaiso ea maano le taolo bakeng sa tšilafalo ea moea e tšelang meeli.
2. UNEP: Boholo ba makoloi a khale a romelloang ke linaha tse tsoetseng pele linaheng tse tsoelang pele a silafatsa likoloi.
Tlaleho e phatlalalitsoeng kajeno ke Lenaneo la Tikoloho la Machaba a Kopaneng e bontšitse hore likoloi tse limillione tsa khale, liveni le libese tse nyenyane tse romelloang linaheng tse tsoelang pele ho tloha Europe, United States le Japane ho ea linaheng tse tsoelang pele, hangata ke tsa boleng bo tlaase, e leng se sa lebiseng feela tšilafalong ea moea. , empa hape e sitisa Boiteko ba ho sebetsana le phetoho ea maemo a leholimo. Tlaleho e ipiletsa ho linaha tsohle ho tlatsa likheo tsa hajoale tsa pholisi, ho kopanya maemo a bonyane a boleng ba makoloi a khale, le ho netefatsa hore likoloi tsa khale tse tsoang kantle ho naha li hloekile ebile li bolokehile ka ho lekaneng.
Tlaleho ena, e nang le sehlooho se reng "Likoloi tse Sebelisitsoeng le Tikoloho-Kakaretso ea Lefatše ka Likoloi Tse Sebelisitsoeng Tse Sebelisitsoeng: Phallo, Sekhahla, le Melao ea Melawana", ke tlaleho ea pele ea lipatlisiso e kileng ea hatisoa ho pota 'maraka oa likoloi tse sebelisoang lefatšeng ka bophara.
Tlaleho e bonts'a hore lipakeng tsa 2015 le 2018, kakaretso ea likoloi tse bobebe tsa khale tse limilione tse 14 li rometsoe kantle ho naha. Ho bona, 80% e ile ea ea linaheng tse nang le chelete e tlaase le e bohareng, 'me ba fetang halofo ba ile Afrika.
Motsamaisi e Moholo oa UNEP Inger Andersen o boletse hore ho hloekisa le ho hlophisa bocha likepe tsa lefats'e ke mosebetsi o ka sehloohong oa ho finyella boleng ba moea oa lefats'e le oa lehae le lipakane tsa boemo ba leholimo. Ho theosa le lilemo, ho ’nile ha romeloa likoloi tse ngata tsa khale tse sebelisoang linaheng tse tsoetseng pele ho ea linaheng tse tsoelang pele, empa kaha khoebo e amanang le eona e sa laoloe haholo, boholo ba thepa e romelloang kantle ho naha ke likoloi tse silafatsang.
O hatelletse hore ho hloka melao le melaoana e sebetsang ke sesosa se seholo sa ho lahloa ha likoloi tse lahliloeng, tse silafatsang le tse sa bolokehang. Linaha tse tsoetseng pele li tlameha ho emisa ho romela likoloi tsa kantle ho naha tse e-s'o fete tlhahlobo ea tsona ea tikoloho le polokeho 'me li se li sa tšoanelehe ho khanna litseleng, ha linaha tse tsoang linaheng tse ling li lokela ho hlahisa litekanyetso tse thata tsa boleng.
Tlaleho e bontšitse hore kholo e potlakileng ea beng ba likoloi ke eona ntho e ka sehloohong e bakang tšilafalo ea moea le phetoho ea maemo a leholimo. Lefats'eng ka bophara, khase ea khabone e hlahisoang ke matla e tsoang lekaleng la lipalangoang e etsa hoo e ka bang kotara ea kakaretso ea likhase tse tsoang lefatšeng ka bophara. Ka ho khetheha, lintho tse silafatsang tse kang fine particulate matter (PM2.5) le nitrogen oxides (NOx) tse hlahisoang ke likoloi ke tsona mehloli e meholo ea tšilafalo ea moea oa litoropo.
Tlaleho e ipapisitse le tlhahlobo e tebileng ea linaha tsa 146, 'me e fumane hore karolo ea bobeli ho tse tharo ea tsona e na le "bofokoli" kapa "bofokoli haholo" ba maano a taolo ea thepa bakeng sa likoloi tsa khale.
Tlaleho e boetse e bontšitse hore linaha tse kentseng tšebetsong mehato ea taolo (haholo-holo lilemo tsa likoloi le litekanyetso tsa ho ntša metsi) mabapi le ho reka likoloi tsa khale li ka fumana likoloi tsa boleng bo holimo tse kenyelelitsoeng le likoloi tsa motlakase le tsa motlakase ka theko e tlaase.
Tlaleho e fumane hore nakong ea boithuto, linaha tsa Afrika li ile tsa reka likoloi tse ngata ka ho fetisisa tse kileng tsa sebelisoa (40%), tsa lateloa ke linaha tsa Europe Bochabela (24%), Asia-Pacific (15%), linaha tsa Middle East (12%) le Linaha tsa Latin America (9%) .
Tlaleho e bontšitse hore likoloi tsa khale tsa khale li tla baka likotsi tse ngata tsa mebileng. Linaha tse kang Malawi, Nigeria, Zimbabwe le Burundi tse sebelisang melaoana e “fokolang haholo” kapa “e fokolang” ea likoloi tsa khale le tsona li na le likotsi tse ngata tsa sephethephethe litseleng. Linaheng tse thehileng le ho kenya ts'ebetsong melao ea likoloi tse sebelisoang ka thata, likepe tsa malapeng li na le tšireletso e phahameng le likotsi tse fokolang.
Ka tshehetso ya Letlole la Dinaha tse Kopaneng la Tshireletso ya Mebileng le makala a mang, UNEP e khothaleditse ho thakgolwa ha boikitlaetso bo botjha bo ikemiseditseng ho hlahisa bonyane ba maemo a tlase a dikoloi tse kileng tsa sebediswa. Moralo hajwale o shebane le Aforika pele. Linaha tse ngata tsa Afrika (ho kenyeletsoa Morocco, Algeria, Côte d'Ivoire, Ghana le Mauritius) li thehile maemo a bonyane a boleng, 'me linaha tse ling tse ngata li bontšitse thahasello ea ho kenela morero ona.
Tlaleho e bontšitse hore ho hlokahala lipatlisiso tse eketsehileng ho tsoela pele ho fana ka tlhaloso e eketsehileng mabapi le phello ea khoebo ea likoloi tse sebelisitsoeng, ho kenyeletsa le phello ea likoloi tse sebelisoang haholo.
Nako ea poso: Oct-25-2021